Ambitie en verbinding in 2022

Stichting OPEN spelverdeler in duurzame e-wastekringloop

Uitdagend 2022: ambitieus Stichting OPEN legt fundament voor duurzame e-wastesector.

2022 was een jaar vol uitdagingen op vele fronten. De transities in de digitale wereld, de energiesector én die richting een circulaire economie hebben invloed op het speelveld van grondstoffen, onderdelen en apparaten. Binnen dat speelveld zijn wij als Stichting OPEN de spelverdeler met een ambitieuze doelstelling: de e-waste sector meer circulair maken met als stip op de horizon een volledig circulaire economie in 2050. Van afdanken en verbranden naar recycling van grondstoffen, hergebruik van onderdelen en apparaten en bewuster consumeren.

Terugblik op 2022

Stichting OPEN bestaat sinds 2021: een rollercoasterjaar waarin onze focus lag op het in de steigers zetten van onze organisatie. Veel processen toen geïntegreerd in de fascinerende wereld van afgedankte elektrische en elektronische apparaten (AEEA). In 2022 werd die achtbaanrit nog even verlengd. Toch zijn we erin geslaagd om 2% meer elektrisch afval gescheiden in te zamelen dan het jaar ervoor, hebben we samen met onze ketenpartners plannen uitgerold waar we de komende jaren gezamenlijk de vruchten van plukken en hebben we onszelf als kennisautoriteit op de kaart gezet.

We werkten hard om de 65%-inzameldoelstelling te behalen en zijn we trots op het feit dat we de metaalsector onderdeel hebben gemaakt van het landelijk inzamelnetwerk. Ook hebben we naast het consumenten inzamelnetwerk ook een landelijk dekkend inzamelnetwerk voor bedrijven opgericht onder de naam wecyclevoorbedrijven.nl, waar (industriële) bedrijven en organisaties e-waste kunnen afgeven. Daarnaast hebben we een gelijk speelveld gerealiseerd voor de afvalbeheerbijdrage van zonnepanelen, alle productstichtingen geïntegreerd en het fundament voor een duurzame e-wastesector verder verstevigd. Bovendien hebben we veel duurzame stappen gezet om langer op de R-ladder te blijven: in te zetten op levensduurverlenging van grondstoffen, onderdelen en apparaten.

Steeds meer elektrische en elektronische apparaten op de markt

In 2022 hadden we helaas nog altijd te maken met de naweeën van de coronapandemie, milieustraten die minder vaak open waren en een flinke stijging van het aantal elektrische en elektronische apparaten die op de markt kwamen. Uit onderzoeken blijkt dat steeds meer mensen steeds meer apparaten aanschaffen. Denk aan zonnepanelen, airco’s of accu’s van elektrische fietsen. Niet alleen ter vervanging van oude exemplaren, maar juist naast de apparaten die ze al hebben.

Het feit dat onze samenleving verder elektrificeert, maakt onze 65% inzameldoelstelling extra uitdagend. Die doelstelling, gebaseerd op Europese wetgeving uit 2012, is namelijk berekend op basis van het gemiddelde van de aantallen elektrische en elektronische apparaten die de afgelopen drie jaar op de markt zijn gebracht: de zogenaamde Put-on-Market (PoM). De PoM is explosief gestegen, meer dan voorzien en voor ongeveer de helft niet als vervanging van oude apparaten, maar als nieuwe elektrische toepassing. En veel van die op de markt gebrachte apparaten zijn bovendien pas over twintig jaar aan vervanging toe.

Dat heeft gevolgen voor het hele e-waste-speelveld en betekent voor ons als producentenorganisatie en spelverdeler drie dingen:

De 65%-inzameldoelstelling lijkt onmogelijk te behalen (de hoeveelheid kilo’s elektrisch afval is er simpelweg nog niet).
Over een aantal jaren is er extra veel te recyclen en te verwerken; daar moeten we wel nu al op anticiperen.
De huidige 65%-inzameldoelstelling is een wettelijke verplichting gericht op recycling en staat daarmee haaks onze circulaire ambitie van stijgen op de R-ladder, gebruiksduurverlenging door refurbishen, repareren, hergebruiken of weggeven.

Samenwerken in 2022

Een circulaire economie bouw je niet alleen. Samenwerking met producenten, installateurs, retail, consumenten en de overheid is en blijft cruciaal. Dat is waarom wij de 65% Alliantie hebben opgericht. Het komt erop aan dat iedere partner in de keten zijn bijdrage levert en daarop ook aanspreekbaar is. Wat Stichting OPEN betreft krijgen de onderlinge afspraken over ieders rol en verantwoordelijkheid daarom een bindend karakter.

Op internationaal niveau zijn we zeer actief. We zorgen dat we aan tafel zitten met producentenorganisaties van andere landen, dragen bij aan het WEEE Forum en geven input voor de herziening van de Europese WEEE-directive zodat er goede circulaire regelgeving wordt ontwikkeld op Europees niveau. De regelgeving die nu van kracht is, past niet meer bij de huidige tijdgeest: levensduurverlenging en langer op de R-ladder verblijven moet onze nieuwe doelstelling zijn om bij te dragen aan de ambitieuze kabinetsdoelstellingen van 50% circulair in 2030 en 100% in 2050. Een mooie ambitie, waarover we inmiddels ook in gesprek zijn met de staatssecretaris.

Die nieuwe ambitieuze doelstelling betekent ook dat we onze organisatie anders moeten inrichten. In 2022 hebben we zeven nieuwe posities ingevuld. Zo kunnen we ons doorontwikkelen en verder professionaliseren. Ook hebben we in het verslagjaar tijd besteed aan het succesvol uitrollen van de stimuleringsregeling voor metaalverwerkers, hebben we een hoog gemiddeld materiaalrecyclingspercentage behaald, mooie campagnes gevoerd voor consumenten en bedrijven én hebben we ons geprofileerd als kennisautoriteit op het gebied van e-waste en circulaire economie.

Raad van Advies: strategische input

In december 2022 hebben we een extra stap richting die (Europese) samenwerking gezet door de oprichting van onze Raad van Advies, met Jan Peter Balkenende als voorzitter. Hierin zitten ook kopstukken uit organisaties als afvalverwerkingsbedrijf ROVA, vakbond FNV, de Consumentenbond, Capgemini, non-profitorganisaties als de Impact Economy Foundation en de Jonge Klimaatbeweging, onderzoeksautoriteit TNO en twee grote Nederlandse universiteiten. De Raad van Advies reflecteert op de vraagstukken waar Stichting OPEN mee te maken heeft, geven gevraagd en ongevraagd advies aan het bestuur van Stichting OPEN en bieden ons extra en breed inzicht in verschillende vakgebieden en werkvelden.

Blik op de toekomst

Een korte vooruitblik op onze ambities voor de komende jaren: blijven samenwerken met onze ketenpartners, een wettelijke afgifteplicht voor afgedankte elektrische apparaten aan gecertificeerde recyclers, het dichten van zogenoemde lekstromen en een fusie met Stibat. Een tijd van oogsten en realiseren.

Afgifteplicht

De afgifteplicht speelt een belangrijke rol in de samenwerking met metaalverwerkers en is een noodzakelijke voorwaarde om één van de twee grootste lekstromen te dichten. Helaas is de afgifteplicht nog niet ingevoerd, omdat deze is gekoppeld aan de Omgevingswet die meermalen is uitgesteld. Stichting OPEN dringt al sinds haar oprichting aan op deze afgifteplicht, die ook in de AVV is opgenomen als onmisbare randvoorwaarde voor het maximaliseren van het inzamelresultaat. Nu is het nog zo dat verwerkers e-waste mogen ‘opslaan’ op hun terrein terwijl ze niet in het bezit zijn van een CENELEC-certificaat. Dat betekent dat ze het mogelijk ook wegshredderen in de grote bulk en dat op die manier veel kostbare grondstoffen en materialen verloren gaan.

Met de afgifteplicht moeten verwerkers altijd e-waste aanleveren bij een CENELEC-gecertificeerde metaalverwerker. Ook opslaan mag niet meer zonder certificaat. Op die manier kan de inspectie beter handhaven en kunnen wij controleren of verwerkers e-waste goed uitsorteren en registeren, waarmee we een van onze grootste lekstromen verder willen dichten.

Milieustraten en marktplaats

Samenwerken met gemeenten en retail blijft hoog op de agenda, want ook andere lekstromen, bijvoorbeeld de elektrische afvalstroom die consumenten creëren, willen we de komende jaren dichten. We zien dat consumenten in sommige gemeenten te weinig naar milieustraten gaan om hun e-waste daar in te leveren. In plaats daarvan verdwijnen deze apparaten vaak in de kliko, waardoor ze niet op de juiste manier worden verwerkt en er grondstoffen verloren gaan. Stichting OPEN gaat de contacten met gemeenten daarom intensiveren. We maken bijvoorbeeld hun prestaties inzichtelijk: via een benchmark kunnen gemeenten zien hoe ‘goed’ ze het doen als het gaat om de inzameling en sortering van e-waste. Daarnaast gaan we samenwerken met kringloopwinkels en marktplaats: hoeveel wordt daar gerepareerd, gerefurbished en gerecycled? En vanzelfsprekend gaan we door met voorlichtingscampagnes richting consumenten en bedrijven zodat zij afgedankte apparaten gescheiden inleveren op een van de 13.000 Wecycle-inleverpunten.

Stibat en OPEN samen verder

Apparaten en batterijen zijn steeds vaker onlosmakelijk met elkaar verbonden. Om optimaal uitvoering te geven aan de producentenverantwoordelijkheid werd in 2022 aangekondigd dat Stichting Batterijen en Stichting OPEN de krachten bundelen op bestuurlijk en operationeel niveau. Met de krachtenbundeling wordt de bestaande, fijnmazige structuur voor inzameling en recycling van batterijen behouden en komt de robuuste organisatie voor de aansturing en uitvoering van de producentenverantwoordelijkheid, zoals door Stichting OPEN is opgezet voor elektrische apparaten, ook voor de producenten van batterijen beschikbaar. Vanwege de aanzienlijke overlap ten aanzien van de inzamelstructuur, maar ook in de achterban tussen producenten van batterijen en van elektrische apparaten, wordt voor alle partijen de herkenbaarheid en uniformiteit van de uitvoering van de producentenverantwoordelijkheid versterkt. Richting de consument kan eenduidiger worden gecommuniceerd. Naar verwachting is op 1 januari 2024 de fusie een feit.

Meer over de ontwikkelingen in 2022 en onze ambities in de e-wastesector lees je in dit jaarverslag. Veel leesplezier.

Drs Jan D. Vlak, Directeur Stichting OPEN
Dr Steven R.A. van Eijck, Voorzitter Stichting OPEN